Postępowanie restrukturyzacyjne to proces prawny, który ma na celu ratowanie przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Daje on szansę na uniknięcie ogłoszenia upadłości i kontynuację działalności gospodarczej. Dziś nasza uwaga zostaje skupiona na tym rozwiązaniu. Chcemy je przybliżyć, uwzględniając najważniejsze kwestie. Zapraszamy do lektury!
Czym jest postępowanie restrukturyzacyjne?
Założeniem postępowania restrukturyzacyjnego jest umożliwienie dłużnikowi zawarcia układu z wierzycielami, który pozwoli na spłatę zobowiązań w sposób dostosowany do jego aktualnych możliwości finansowych. Jego kluczowe elementy to:
- ochrona przed wierzycielami – zabezpieczenie przedsiębiorstwa przed działaniami egzekucyjnymi,
- zawieszenie spłat zobowiązań – możliwość czasowego zawieszenia spłat, co daje czas na opracowanie i realizację planu restrukturyzacyjnego,
- układ z wierzycielami – negocjacje i zawarcie porozumienia, które ustala nowe warunki spłaty zobowiązań,
- wsparcie ze strony nadzorcy sądowego – pomoc nadzorcy wyznaczonego przez sąd kontroluje proces restrukturyzacji.
Przepisy dotyczące postępowania restrukturyzacyjnego
Podstawą prawną dla postępowań restrukturyzacyjnych w Polsce jest ustawa Prawo restrukturyzacyjne. Co określa ustawa o restrukturyzacji? Akt ten reguluje procedury związane z restrukturyzacją zadłużenia przedsiębiorstw, określając rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, zasady prowadzenia postępowań (mechanizmów ochrony przed egzekucjami i innymi działaniami wierzycieli), role uczestników (role dłużnika, wierzycieli, nadzorcy sądowego oraz sądu restrukturyzacyjnego) oraz warunki zawierania układów z wierzycielami (procesy negocjacyjne i warunki zawierania układów z wierzycielami).
Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych
Ustawodawca określił cztery rodzaje postępowań, w tym:
- postępowanie o zatwierdzenie układu,
- przyspieszone postępowanie układowe,
- postępowanie układowe,
- postępowanie sanacyjne.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
Postępowanie o zatwierdzenie układu jest najmniej sformalizowane spośród czterech rodzajów postępowania restrukturyzacyjnego. Układ jest negocjowany i zatwierdzany przez sąd bez konieczności przeprowadzania pełnego postępowania sądowego. To oznacza, że proces realizowany jest samodzielnie przez dłużnika układu z wierzycielami w ramach dyskusji, który ostatecznie zatwierdzany jest przez sąd. Podczas negocjacji uzgadniane są warunki, następnie wierzyciele głosują nad przyjęciem układu, w dalszej kolejności dłużnik składa wniosek o zatwierdzenie układu do sądu i ten dokonuje formalnego zatwierdzenia układu, co nadaje mu moc prawną.
Przyspieszone postępowanie układowe
W przypadku przyspieszonego postępowania układowego obowiązuje procedura o uproszczonym charakterze, z krótszymi terminami. Ten rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego przeznaczony jest dla dłużników, którzy mają mniej skomplikowane struktury zadłużenia. Dzięki temu możliwe jest szybsze i bardziej efektywne osiągnięcie porozumienia z wierzycielami, co jest niezwykle ważne dla przedsiębiorstw znajdujących się w niełatwej sytuacji finansowej. Kluczowe kroki w przyspieszonym postępowaniu układowym to:
- złożenie wniosku do sądu – dłużnik składa wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego,
- wstępne rozpoznanie sprawy przez sąd – ten dokonuje wstępnej oceny sytuacji finansowej dłużnika i możliwości zawarcia układu,
- ustanowienie nadzorcy sądowego – sąd wyznacza nadzorcę sądowego, który monitoruje przebieg postępowania,
- zgromadzenie wierzycieli – spotykają się, aby omówić warunki układu,
- głosowanie nad układem – wierzyciele głosują nad przyjęciem układu,
- zatwierdzenie układu przez sąd – sąd zatwierdza układ, nadając mu moc prawną.
Postępowanie układowe
Postępowanie układowe (uproszczona restrukturyzacja) jest bardziej sformalizowane niż postępowanie o zatwierdzenie układu oraz przyspieszone postępowanie układowe i skierowane jest dla bardziej złożonych przypadków restrukturyzacji, czyli dłużników, których zadłużenie ma bardziej skomplikowaną strukturę i wymaga szczegółowego planu restrukturyzacji. Istotne jest przy nim ogromne zaangażowanie wszystkich stron, w tym również sądu oraz nadzorcy sądowego. Cała procedura obejmuje:
- złożenie wniosku do sądu – dłużnik składa wniosek o otwarcie postępowania układowego, dołączając plan restrukturyzacyjny,
- wstępne rozpoznanie przez sąd – ten ocenia sytuację finansową dłużnika i możliwości zawarcia układu,
- ustanowienie nadzorcy sądowego – sąd wyznacza nadzorcę sądowego, który nadzoruje proces i wspiera dłużnika w negocjacjach z wierzycielami,
- zgromadzenie wierzycieli – podczas spotkania analizowane są warunki układu,
- głosowanie nad układem – wierzyciele głosują nad przyjęciem układu. Ten zostaje przyjęty, jeśli za jego przyjęciem opowie się większość wierzycieli reprezentujących co najmniej 2/3 sumy wierzytelności,
- zatwierdzenie układu przez sąd – zatwierdza układ, nadając mu tym samym moc prawną.
Postępowanie układowe jest bardziej czasochłonne i nieco bardziej złożone, ale daje też więcej możliwości skutecznej restrukturyzacji zadłużenia.
Postępowanie sanacyjne
Przy postępowaniu sanacyjnym przeprowadzane są szeroko okrojone działania mające na celu uzdrowienie przedsiębiorstwa, w tym możliwość zarządzania majątkiem dłużnika przez zarządcę wyznaczonego przez sąd. Cechą charakterystyczną tego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego jest najbardziej zaawansowana, a zarazem sformalizowana działalność. Składa się na nią:
- złożenie wniosku do sądu – dłużnik składa wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego wraz z planem sanacyjnym,
- wstępne rozpoznanie przez sąd – ocenia sytuację finansową dłużnika i możliwości realizacji planu sanacyjnego,
- ustanowienie zarządcy – sąd wyznacza zarządcę, który przejmuje zarządzanie majątkiem dłużnika,
- działania sanacyjne – zarządca podejmuje działania mające na celu uzdrowienie przedsiębiorstwa, które mogą obejmować m.in. restrukturyzację zobowiązań, sprzedaż części majątku, zmiany organizacyjne,
- zgromadzenie wierzycieli – spotykają się, aby omówić warunki układu sanacyjnego,
- głosowanie nad układem – wierzyciele głosują nad przyjęciem układu sanacyjnego,
- zatwierdzenie układu przez sąd – zatwierdza układ, co nadaje mu moc prawną.
Postępowanie sanacyjne jest skomplikowane i czasochłonne, ale daje tak naprawdę największe możliwości odzyskania płynności finansowej przez przedsiębiorstwo.
Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego wywołuje szereg skutków o charakterze prawnym i finansowym zarówno dla dłużnika, jak i wierzycieli. Mamy tu na myśli:
- ochronę przed egzekucją – otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego automatycznie wstrzymuje wszelkie postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi,
- zawieszenie spłat zobowiązań – dłużnik może czasowo zawiesić spłatę zobowiązań, co daje czas na przygotowanie i realizację planu restrukturyzacyjnego,
- zarządzanie majątkiem – w zależności od rodzaju postępowania zarząd nad majątkiem dłużnika może przejąć nadzorca sądowy lub zarządca,
- negocjacje z wierzycielami – otwarcie postępowania umożliwia formalne negocjacje z wierzycielami w celu uzgodnienia warunków układu,
- możliwość zawarcia układu – dłużnik ma możliwość zawarcia układu z wierzycielami, który pozwoli na restrukturyzację zobowiązań i kontynuację działalności gospodarczej.
Koszty postępowania restrukturyzacyjnego
Koszty postępowania restrukturyzacyjnego mogą być zróżnicowane w zależności od rodzaju postępowania oraz specyfiki sytuacji dłużnika. Odnoszą się one do:
- opłat sądowych – kosztów skorelowanych ze złożeniem wniosku o otwarcie postępowania oraz prowadzeniem postępowania przez sąd,
- kosztów nadzorcy sądowego lub zarządcy – wynagrodzenia dla nadzorcy sądowego lub zarządcy, który jest wyznaczony przez sąd do prowadzenia nadzoru lub zarządzania majątkiem dłużnika,
- kosztów związanych z doradztwem prawnym i finansowym – kosztów związanych z usługami doradców prawnych i finansowych, którzy mogą wspierać dłużnika w procesie restrukturyzacji,
- kosztów powiązanych z realizacją planu restrukturyzacyjnego – kosztów wynikających z restrukturyzacji zadłużenia, sprzedaży majątku, reorganizacji działalności przedsiębiorstwa itp.
Nie da się ukryć, że koszty te są nieuniknione, ale warto potraktować je jako pewnego rodzaju inwestycję, która pozwoli na uratowanie przedsiębiorstwa i przywrócenie jego płynności finansowej.
Wzór wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego
Pismo, jakim jest wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego, powinno być odpowiednio dostosowane do specyfiki sytuacji danego przedsiębiorstwa. Należy w nim umieścić takie informacje, jak:
- imię i nazwisko/nazwę przedsiębiorstwa,
- adres wnioskodawcy,
- NIP/Regon,
- numer telefonu i adres e-mail,
- datę składania dokumentu,
- nazwę i adres sądu restrukturyzacyjnego,
- tytuł: „Wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego”,
- treść: „Na podstawie art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne, niniejszym wnoszę o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego w celu zawarcia układu z wierzycielami”,
- informacje o sytuacji finansowej – jej opis, przyczyny trudności finansowych, lista aktualnych zobowiązań finansowych,
- propozycje zmian w warunkach spłaty zadłużenia – szczegółowy plan restrukturyzacji zawierający propozycje zmian warunków spłaty zobowiązań,
- czytelny podpis.
Do wniosku trzeba dołączyć stosowne załączniki, w tym dokumenty finansowe oraz inne mające swoje uzasadnienie.
Zalety i wady postępowania restrukturyzacyjnego
Postępowanie restrukturyzacyjne jako narzędzie mające na celu poprawę sytuacji finansowej przedsiębiorstw ma swoje mocne strony, ale także pewne ograniczenia. Te pierwsze to:
- ochrona przed egzekucją – otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego automatycznie wstrzymuje wszelkie postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi. To daje przedsiębiorstwu czas na opracowanie planu restrukturyzacyjnego bez obawy o natychmiastową utratę majątku,
- zawieszenie spłat zobowiązań – przedsiębiorstwo ma możliwość czasowego zawieszenia spłaty długów, co pozwala na poprawę płynności finansowej i skoncentrowanie się na renegocjacji warunków zobowiązań,
- możliwość zawarcia układu z wierzycielami – postępowanie umożliwia zawarcie układu z wierzycielami, co może obejmować restrukturyzację zadłużenia, obniżenie wysokości zobowiązań, wydłużenie okresu spłaty lub inne korzystne warunki, które są dopasowane do możliwości finansowych przedsiębiorstwa,
- wsparcie profesjonalistów – dłużnik ma dostęp do wsparcia prawnego i finansowego specjalistów, takich jak nadzorca sądowy czy doradcy restrukturyzacyjni, którzy pomagają w opracowaniu i wdrożeniu planu restrukturyzacyjnego,
- zachowanie ciągłości działalności – celem postępowania jest zachowanie ciągłości działalności przedsiębiorstwa, co jest korzystne zarówno dla pracowników, jak i kontrahentów oraz klientów. To umożliwia kontynuację działalności bez konieczności jej likwidacji,
- potencjalne korzyści podatkowe – firmy przechodzące restrukturyzację mogą korzystać z ulg i preferencji podatkowych, które mogą znacznie obniżyć koszty związane z procesem restrukturyzacji.
Z kolei słabe strony są następujące:
- koszty procesu – postępowanie restrukturyzacyjne wiąże się z kosztami sądowymi, wynagrodzeniem nadzorcy sądowego czy doradców finansowych. Mogą być znaczące i stanowić obciążenie finansowe dla przedsiębiorstwa,
- złożoność i czasochłonność – proces restrukturyzacji jest skomplikowany i czasochłonny, wymagający dokładnego przygotowania planu restrukturyzacyjnego oraz przeprowadzenia negocjacji z wierzycielami. Może to być trudne, szczególnie dla małych i średnich firm,
- ryzyko niepowodzenia – istnieje niebezpieczeństwo, że proponowany układ nie zostanie zatwierdzony przez wierzycieli lub sąd, co może prowadzić do upadłości przedsiębiorstwa. Aby tego uniknąć, konieczne jest staranne przygotowanie i działanie zgodnie ze strategią,
- potencjalne konflikty z wierzycielami – proces restrukturyzacji może prowadzić do sporów i konfliktów z wierzycielami, którzy mogą nie zgodzić się na proponowane warunki układu. Negocjacje mogą być trudne i wymagać kompromisów,
- wpływ na reputację – otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego może wpłynąć na reputację przedsiębiorstwa, co może mieć negatywne skutki dla relacji z kontrahentami, klientami i partnerami biznesowymi.
Postępowanie restrukturyzacyjne a egzekucyjne
Postępowanie restrukturyzacyjne i egzekucyjne to dwie różne procedury prawne, które mają różne cele oraz skutki prawne. Jak już podaliśmy, postępowanie restrukturyzacyjne jest procesem, który ma poprawić sytuację finansową przedsiębiorstwa poprzez zawarcie układu z wierzycielami. Daje on szansę dłużnikowi na kontynuowanie działalności gospodarczej i spłatę zobowiązań w sposób dostosowany do jego możliwości finansowych. Z kolei postępowanie egzekucyjne polega na przymusowym wyegzekwowaniu należności od dłużnika przez wierzyciela, często z użyciem środków przymusu, takich jak zajęcie majątku czy wynagrodzenia. W swoim założeniu ma ono szybko zaspokoić wierzyciela.